ارت مراکز تجاری

مروری بر سیستم ارتینگ سنتی و محدودیت‌های آن

سیستم ارتینگ (Earthing System) یکی از اجزای اساسی در طراحی ایمن تأسیسات برقی است که وظیفه دارد جریان‌های نشتی یا اضافه بارهای ناگهانی را به زمین منتقل کند تا از آسیب به تجهیزات و خطرات احتمالی برای افراد جلوگیری شود.
در روش‌های سنتی ارتینگ، معمولاً از چاه ارت استفاده می‌شود. به این صورت که چاهی در زمین حفر شده، در آن میله یا صفحه مسی قرار می‌گیرد و اطراف آن با موادی مانند زغال و نمک پر می‌شود تا هدایت الکتریکی به زمین بهبود یابد. این روش، با وجود سابقه طولانی، محدودیت‌های مهمی دارد:

• عملکرد آن به شدت وابسته به نوع خاک، رطوبت، و شرایط اقلیمی است.
• در خاک‌های خشک یا سنگی، مقاومت الکتریکی به‌مرور زمان افزایش می‌یابد و عملکرد سیستم کاهش می‌یابد.
• اجرای آن زمان ‌بر بوده و نیازمند فضای فیزیکی قابل‌توجه است.
• نگهداری دوره‌ای آن (مانند اضافه کردن نمک یا بازبینی مقاومت الکتریکی) در محیط‌های پرتردد مثل مراکز تجاری دشوار است.

در نتیجه، روش‌های سنتی در بسیاری از پروژه‌های امروزی به‌ویژه در مراکز تجاری و اداری با محدودیت فضا و پیچیدگی اجرایی، دیگر پاسخ‌گوی نیازهای ایمنی و فنی نیستند و همین موضوع راه را برای توسعه روش‌های نوین مانند سیستم ارت الکترونیکی (EDS) باز کرده است.

پیشنهاد مطالعه: ارت سالن کنفرانس

سیستم ارت الکترونیکی (EDS) چیست و چه تفاوتی با روش‌های سنتی دارد؟

با پیشرفت فناوری ‌های الکترونیکی، سیستم جدیدی به نام ارت الکترونیکی یا EDS (Electrical discharge system) طراحی شده است که جایگزینی نوآورانه برای روش‌های سنتی ارتینگ محسوب می‌شود. برخلاف چاه ارت که نیازمند حفاری، دسترسی به خاک مرطوب و نگهداری مداوم است، سیستم EDS به‌صورت یک ماژول فنی در کنار تجهیزات نصب می‌شود و با استفاده از مدارات الکترونیکی پیشرفته، جریان‌های نشتی و ولتاژهای خطرناک را شناسایی، جذب و تخلیه ایمن می‌کند.

نصب این سیستم در کمتر از نیم ساعت انجام می‌شود، بدون نیاز به حفاری یا استفاده از مواد شیمیایی مانند نمک و زغال. همین سادگی و استقلال از شرایط خاک، آن را به گزینه‌ای ایده‌آل برای فضاهای بسته یا پیچیده مانند مراکز تجاری، ساختمان‌های اداری و پاساژها تبدیل کرده است.

به‌طور خلاصه، EDS به‌عنوان یک سیستم ارت مستقل و پایدار، پاسخگوی نیازهای ایمنی الکتریکی در فضاهای مدرن و پرچالش تجاری است.

پیشنهاد مطالعه: ارت ابزار دقیق چیست؟

چالش‌های ارت مراکز تجاری

مراکز تجاری مانند پاساژها، برج‌ های اداری، فروشگاه‌ های زنجیره‌ای و مجتمع‌ های چندمنظوره، از نظر فنی محیط‌ هایی پیچیده و پُرچالش برای پیاده‌سازی سیستم‌های ارتینگ هستند. در این فضاها، انواع تجهیزات حساس و الکترونیکی از جمله آسانسور، تهویه مطبوع، سیستم‌های روشنایی، سرورها، دستگاه‌های خودپرداز، تابلوهای برق، دوربین‌های نظارتی و درب‌های برقی وجود دارد که همگی نیازمند ایمنی الکتریکی بالا هستند.

کوچک‌ترین نوسان یا نشتی جریان در چنین مراکزی می‌تواند باعث از کار افتادن تجهیزات، آسیب به مدارها یا حتی خطر برای کاربران شود. در عین حال، تراکم بالای تجهیزات، عبور حجم زیادی از کابل‌ها، نویزهای الکترومغناطیسی، ارتعاش ناشی از عملکرد موتورخانه یا آسانسورها و نبود فضای فیزیکی کافی، طراحی یک سیستم ارتینگ سنتی و پایدار را با چالش‌های متعددی مواجه می‌سازد.

محدودیت‌های ارت سنتی (چاه ارت) در مراکز تجاری

روش مرسوم ارتینگ یعنی حفر چاه ارت، به دلایل زیر اغلب در مراکز تجاری کاربرد مناسبی ندارد:

• نیاز به فضای فیزیکی مناسب: چاه ارت به دسترسی مستقیم به زمین نیاز دارد. اما در مجتمع‌های مرتفع یا مراکزی که سازه روی زمین کاملاً اشغال شده است، امکان حفاری اصولی وجود ندارد.
• وابستگی کامل به نوع خاک: عملکرد سیستم ارت سنتی به هدایت الکتریکی خاک و میزان رطوبت آن بستگی دارد. در اغلب مناطق شهری، خاک خشک، سفت یا سنگی است و مقاومت بالایی دارد که کارایی ارتینگ را به‌شدت کاهش می‌دهد.
• لزوم نگهداری مداوم: چاه ارت باید به‌صورت دوره‌ای بازبینی شود. خشک شدن خاک، از بین رفتن زغال یا شسته شدن نمک می‌تواند باعث افزایش مقاومت الکتریکی شود. نگهداری در محیط‌های شلوغ و پرتردد مراکز تجاری هم دشوار، هم زمان‌بر و پرهزینه است.

با توجه به این محدودیت‌ها، استفاده از ارت سنتی در مراکز تجاری اغلب نتیجه‌ای غیرقابل اتکا و پرهزینه دارد. به همین دلیل، استفاده از راهکارهای جدید مانند سیستم ارت الکترونیکی EDS که مستقل از شرایط خاک و فضا عمل می‌کند، ضرورتی فنی و اقتصادی به شمار می‌رود. این سیستم‌ها با نصب سریع، عملکرد دقیق و ایمنی بالا، می‌توانند پاسخی مناسب به نیازهای ارتینگ در این محیط‌های پیچیده باشند.

استفاده از سیستم EDS در ارتینگ مراکز تجاری

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، سیستم ارت الکترونیکی (EDS) یک راهکار پیشرفته و نوین برای ارتینگ در محیط‌های شهری و تجاری است که چالش‌های روش‌های سنتی مانند چاه ارت را به‌طور کامل برطرف کرده است. این سیستم به‌جای وابستگی به خاک، رطوبت یا حفاری، با استفاده از مدارهای الکترونیکی پیشرفته در کنار تجهیزات نصب می‌شود و جریان‌های ناخواسته یا خطرناک را به‌صورت ایمن تخلیه می‌کند.

ساده بودن فرآیند نصب، عدم نیاز به حفاری و پایداری عملکرد در شرایط مختلف باعث شده سیستم EDS به انتخاب اول برای مراکزی مانند پاساژها، ساختمان‌های اداری چندطبقه، فروشگاه‌های زنجیره‌ای و مراکز درمانی درون مجتمع‌ها تبدیل شود؛ مکان‌هایی که اجرای چاه ارت یا نگهداری آن اغلب عملی نیست.
مهم‌ترین مزایای سیستم EDS در مراکز تجاری:

• نصب سریع و آسان: این سیستم ظرف کمتر از ۳۰ دقیقه نصب می‌شود، بدون نیاز به حفاری، آماده‌سازی خاک یا استفاده از مواد سنتی مانند نمک و زغال.
• مقاومت بسیار پایین الکتریکی: EDS با مقاومت کمتر از ۰.۵ اهم، جریان‌های نشتی یا اضافی را با سرعت بالا و به‌صورت ایمن تخلیه می‌کند.
• بدون نیاز به نگهداری دوره‌ای: برخلاف چاه ارت که نیازمند بازرسی و احیا دوره‌ای است، EDS عملاً نگهداری خاصی نیاز ندارد.
• سازگار با تجهیزات حساس: این سیستم مخصوصاً برای تجهیزاتی مانند آسانسورها، تابلوهای برق، سیستم‌های تهویه، دوربین‌های مدار بسته و دستگاه‌های خودپرداز طراحی شده است که در برابر نوسانات برق بسیار آسیب‌پذیرند.

شرکت‌هایی مانند سانا صنعت کنزا با عرضه و اجرای این فناوری در پروژه‌های بزرگ تجاری، نقش مؤثری در افزایش ایمنی، کاهش ریسک خرابی تجهیزات و حذف هزینه‌های جانبی نگهداری سیستم‌های سنتی ارت ایفا کرده‌اند.

کاربرد سیستم ارت EDS در فضاهای تجاری

در هر محیطی که تجهیزات الکترونیکی حساس وجود دارد، استفاده از سیستم EDS به‌عنوان یک ارتینگ مطمئن ضروری است. مهم‌ترین کاربردهای آن در مراکز تجاری عبارتند از:

• خودپردازها و دستگاه‌های بانکی: جلوگیری از آسیب ناشی از شوک‌های الکتریکی و نوسانات ناگهانی که می‌توانند موجب اختلال یا خرابی این تجهیزات شوند.
• سیستم‌های تهویه مطبوع و آسانسورها: این تجهیزات به‌دلیل استفاده از موتورهای قدرت بالا، در صورت نشتی جریان می‌توانند برای کاربران خطرآفرین باشند.
• اتاق‌های سرور و شبکه: ایمنی بالا و پایداری سیستم ارتینگ، از خاموشی‌های ناگهانی، آسیب به تجهیزات و از دست رفتن داده‌ها جلوگیری می‌کند.
• تجهیزات پزشکی در مراکز درمانی مجتمع‌ها: در فضاهای درمانی که تجهیزات حساس پزشکی به‌کار می‌رود، ارتینگ مطمئن، نقشی حیاتی در حفظ جان انسان‌ها دارد.

مقایسه سیستم ارت الکترونیکی EDS با چاه ارت سنتی

پیشنهاد مطالعه: ارت الکتریکی در تجهیزات آزمایشگاهی

مراحل طراحی و اجرای سیستم ارت الکترونیکی EDS در مراکز تجاری

اجرای موفق یک سیستم ارت الکترونیکی (EDS) در مراکز تجاری نیازمند طراحی مهندسی‌شده و رعایت اصول دقیق فنی است. این مراحل به شرح زیر انجام می‌شود:

تحلیل دقیق نیازهای الکتریکی مرکز تجاری

در نخستین گام، باید مشخصات برق مصرفی مرکز بررسی شود. این تحلیل شامل مواردی مانند میزان بار الکتریکی، نوع تجهیزات حساس (مثل سرورها، آسانسورها، سیستم تهویه و …) و ارزیابی شرایط محیطی (مانند نویزهای الکترومغناطیسی یا فضای نصب) است. هدف این مرحله، انتخاب بهینه‌ترین مدل سیستم با توجه به واقعیت‌های فنی و نیازهای عملکردی است.

انتخاب مدل مناسب از سیستم EDS

با توجه به تحلیل مرحله قبل، مدل مناسب سیستم EDS تعیین می‌شود:

• نوع فاز مصرفی: مراکز کوچک با برق تک‌فاز از مدل‌های ساده‌تر و فشرده‌تر استفاده می‌کنند، در حالی‌که ساختمان‌های اداری بزرگ یا مراکز چندطبقه نیاز به سیستم‌های سه‌فاز دارند.
• دیجیتال یا آنالوگ: در پروژه‌های حساس با نیاز به پایش دقیق، مدل‌های دیجیتال که قابلیت اتصال به سیستم‌های مانیتورینگ دارند، توصیه می‌شود. برای کاربردهای عمومی یا اقتصادی، مدل آنالوگ کفایت می‌کند.

نصب در موقعیت فنی بهینه

برای عملکرد مطلوب، EDS باید در نزدیک‌ترین فاصله به تابلو برق اصلی یا تجهیزات بحرانی نصب شود. اتصال مستقیم فاز و نول به ورودی دستگاه انجام می‌شود تا جریان‌های نشتی و اضافه ولتاژ در لحظه و بدون تأخیر تخلیه شوند. رعایت موقعیت نصب مناسب، تأثیر زیادی در کاهش امپدانس مسیر تخلیه دارد.

حذف سیستم ارت سنتی و اجزای وابسته

پس از اطمینان از عملکرد صحیح EDS، سیستم ارت سنتی مانند چاه ارت باید از مدار خارج شود. این کار نه‌تنها باعث حذف نیاز به نگهداری دوره‌ای (مانند افزودن نمک و زغال) می‌شود، بلکه پیچیدگی‌های اجرایی پروژه را به‌طور محسوسی کاهش می‌دهد. این مزیت به‌ویژه در مراکز پررفت‌وآمد و با فضای محدود اهمیت دارد.

تست‌های دوره‌ای و نگهداری بدون دردسر

یکی از ویژگی‌های مثبت EDS، قابلیت تست عملکرد با ابزارهای ساده و بدون نیاز به تجهیزات خاص است. این تست‌ها می‌توانند به‌صورت دوره‌ای (مثلاً ماهانه یا فصلی) انجام شوند تا از عملکرد پایدار سیستم اطمینان حاصل شود. همچنین در صورت نیاز، امکان تعویض یا ارتقای مدل بدون ایجاد اختلال در زیرساخت برق وجود دارد.

جمع‌ بندی

سیستم ارت الکترونیکی EDS یک راهکار مدرن، مؤثر و کم‌هزینه برای ارتینگ در مراکز تجاری به‌شمار می‌رود. این سیستم نه‌تنها فرآیند اجرا را ساده‌تر می‌کند، بلکه با حذف نیاز به حفاری، کاهش هزینه‌های نگهداری و ایجاد مقاومت بسیار پایین، ایمنی تجهیزات و افراد را به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد.

با توجه به محدودیت‌های فضای فیزیکی، تراکم تجهیزات و حساسیت بالای دستگاه‌های الکترونیکی در پاساژها، مجتمع‌های اداری و فروشگاه‌های بزرگ، جایگزینی سیستم‌های سنتی ارت با EDS می‌تواند یک انتخاب هوشمندانه و آینده‌نگر باشد.

شرکت سانا صنعت کنزا به‌عنوان یکی از پیشروان این فناوری در ایران، توانسته با اجرای موفق سیستم‌های EDS در پروژه‌های مختلف، به ارتقای ایمنی و کاهش خطرات ناشی از نشت جریان کمک کند.

پیشنهاد می‌شود در مراکزی که با محدودیت فضا یا تنوع تجهیزات برقی مواجه هستند، استفاده از سیستم EDS در اولویت قرار گیرد تا عملکرد برق پایدار، ایمن و مطابق با استانداردهای روز تضمین شود.